Bij het oprollen van kartels ligt de focus van oudsher op (klassieke) verkoopkartels. Dit zijn kartels waarbij ondernemingen bijvoorbeeld hun verkoopprijzen afstemmen op markten en/of klanten verdelen. Gezamenlijke inkoop was lange tijd een ondergeschoven kindje in de handhavingspraktijk. De laatste jaren is hierin verandering gekomen. Zowel de Europese Commissie als nationale mededingingsautoriteiten maken inmiddels serieus werk van het opsporen en beboeten van inkoopkartels. Alle reden voor een signalering.
Wat is het?
Bij inkoopkartels gaat het in wezen om een groep concurrenten die de mededinging beperken door hun gedrag op de gezamenlijke inkoopmarkt af te stemmen, bijvoorbeeld door de prijs die aan hun aankopen verbonden is te verminderen of door het gedrag van de leverancier te controleren. In de recent gepubliceerde Leidraad Samenwerking tussen concurrenten gaat de Autoriteit Consument en Markt (“ ACM”) in op het verschil tussen (in beginsel) toegestane gezamenlijke inkoop en verboden inkoopkartels:
“ Gezamenlijke inkoop van dergelijke producten en diensten, al dan niet via een brancheorganisatie, beperkt normaal gesproken de concurrentie niet en valt dus niet onder het kartelverbod. Dat kan anders liggen als de gemeenschappelijke inkoop leidt tot aanzienlijke inkoopmacht op de markten waarop men inkoopt of tot een aanzienlijke mate van gemeenschappelijke kosten, of als de leden van de brancheorganisatie gedwongen of genoodzaakt zijn via de brancheorganisatie in te kopen. De hiervoor bedoelde samenwerking moet worden onderscheiden van afspraken waarbij concurrerende ondernemingen (al dan niet heimelijk) collectief een maximale inkoopprijs afstemmen, zonder dat sprake is van een daadwerkelijke gezamenlijke inkoop en integratie van inkoopactiviteiten. In feite vormen de ondernemingen dan een “inkoopkartel” en strekken hun afspraken er toe de mededinging te beperken. Inkoopkartels kunnen ook betrekking hebben op andere soorten afspraken, zoals het beperken van de in te kopen hoeveelheid goederen of diensten of het verdelen van leveranciers.”
Recente voorbeelden
In februari 2017 legde de Europese Commissie drie recyclingbedrijven geldboetes op voor in totaal EUR 68 miljoen wegens prijsafspraken voor de inkoop van afgedankte accu's in strijd met de EU-mededingingsregels. Een vierde onderneming ontsprong de dans, omdat zij het kartel aan de Commissie had opgebiecht. Dat het geen ééndagsvlieg betrof, blijkt wel uit het feit dat de Europese Commissie inmiddels ook (kenbare) onderzoeken is gestart naar de inkoop door supermarktketens in Frankrijk en België en naar de inkoop van grondstoffen voor de chemische industrie (o.m. ethyleen en styreenmonomeer). Ook op nationaal niveau zien we een toenemende aandacht voor het opsporen en beboeten van inkoopkartels. Boetes zijn onder andere opgelegd in Italië (ijzerschroot) en Spanje (afgedankte loodaccu’s).
Vermeldenswaardig is verder het lopende onderzoek van de Franse mededingingsautoriteit naar de gezamenlijke inkoopactiviteiten van onder meer Carrefour, Tesco en Casino. N.B. Sinds 2015 geldt in Frankrijk voor bedrijven die een gezamenlijke inkoopovereenkomst aangaan of een kopersalliantie tot stand brengen, de verplichting om de mededingingsautoriteit hiervan twee maanden vóór de implementatie op de hoogte te stellen als bepaalde omzetdrempels worden overschreden. In Nederland heeft de ACM in de zaak Executieveilingen boetes opgelegd aan een grote groep huizenhandelaren voor beweerde betrokkenheid bij een inkoopkartel. Na jarenlange procedures zijn deze boetes door de hoogste bestuursrechter vernietigd.
Noodzaak compliance programma mededingingsrecht voor inkoopteams
Vanwege de focus van mededingingsautoriteiten op verkoopkartels worden inkoopteams vaak over het hoofd gezien als het gaat om compliance trainingen. Inmiddels is duidelijk dat voor ondernemingen op inkoopmarkten vergelijkbare mededingingsrisico’s spelen als op afzetmarkten. Samenspanning om inkoopprijzen vast te stellen is net zo onwettig als samenzweren om verkoopprijzen vast te stellen. Betrokkenheid bij een inkoopkartel kan, net als bij deelname aan een verkoopkartel, leiden tot hoge boetes en civiele schadeclaims.
Om het risico op overtreding van de mededingingsregels zo klein mogelijk te houden, is het van belang dat niet alleen sales mensen maar ook inkoopmedewerkers een adequate opleiding in het mededingingsrecht krijgen. BANNING heeft veel ervaring met het ontwikkelen en implementeren van mededingingsrechtelijke compliance programma’s. Onze specialisten denken graag met u mee om te komen tot een op uw onderneming toegesneden, effectief en efficiënt compliance programma.
Meer weten? Neem vrijblijvend contact op met: Martijn Jongmans of Minos van Joolingen.
