Beëindiging van Nederlandse agentschapsovereenkomsten (5): Goodwill claimen voor bestaande klanten

Publicaties Mededinging & Regulering
In het kader van een handelsagentschap kan een agent exclusiviteit verkrijgen voor een bepaald geografisch verkoopgebied, of voor een specifieke klantenkring. Echter, soms kan de agent ook moeten concurreren met andere agenten van dezelfde hoofdonderneming. In die gevallen kan het bedrijf desondanks verplicht zijn om een goodwill-vergoeding te betalen bij beëindiging voor alle klanten (d.w.z. ook voor bestaande klanten). In de praktijk kan deze [wettelijke verduidelijking](ttp://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?docid=175665&doclang=EN) leiden tot hogere goodwill-betalingen voor agenten. Het recht van de agent op goodwill-vergoeding bij beëindiging De lidstaten van de EU zijn overeengekomen dat agentschappen volgens handelsagentuurovereenkomsten in beginsel recht hebben op goodwill-vergoeding als hun handelsagentuurovereenkomst eindigt (Artikel 17(2)(a) Richtlijn 86/653/EG): "De handelsagent heeft recht op vergoeding als en voor zover: (1) hij nieuwe klanten naar het bedrijf heeft gebracht of transacties aanzienlijk zijn verhoogd met bestaande klanten en het bedrijf daarvan aanzienlijke voordelen blijft genieten, en (2) de betaling van deze vergoeding gelijk is, met het oog op alle omstandigheden, aan de commissie die voortvloeit uit transacties met zulke klanten die door de handelsagent zijn verloren." Als financieel plafond mag goodwill niet meer bedragen dan de gemiddelde jaarlijkse vergoeding die de agent in het verleden heeft ontvangen. Het gemiddelde wordt in principe berekend over de voorafgaande 5 jaar van het contract (Artikel 17(2)(b) Richtlijn 86/653/EG). De achtergrond van deze bepalingen is om de agent te beschermen; meestal de zwakkere partij in een handelsagentuurovereenkomst. In Nederland is de verplichting van de hoofdonderneming om goodwill-vergoeding aan agenten te betalen vastgelegd in de wet, in het Burgerlijk Wetboek ("BW") (Artikel 7:442 BW). Wat betekent 'nieuwe klant'? Het is duidelijk dat voor het berekenen van goodwill het van groot belang is of de agent nieuwe klanten heeft gegenereerd. Een juridische vraag die vaak een onderwerp is in beëindigingsgesprekken en daaropvolgende rechtszaken, althans in de Nederlandse jurisdictie. Een recente uitspraak van het Europees Hof van Justitie, het Hof van Justitie van de EU ("ECJ"), geeft enige duidelijkheid. Op verzoek van een Duitse rechtbank beoordeelde het ECJ de situatie waarin een agent geen verkoopgebied of een eigen klantenkring had (d.w.z. geen exclusiviteit had). De agent moest concurreren met andere agenten van dezelfde hoofdonderneming, een distributeur van brilmonturen, Marchon. Marchon verkoopt een assortiment brilmonturen. Verschillende stijlen, merken en collecties. De klanten waren opticiens. Om aan deze opticiens te verkopen, gebruikte Marchon agenten. Elk van hen was verantwoordelijk voor de verkoop van monturen van een of meer brillenmerken (d.w.z. de agenten verkochten niet het volledige spectrum). Elke agent moest dus, binnen hetzelfde geografische gebied, concurreren met andere Marchon agenten. Het ECJ, op basis van de context van de Agency Directive en de doelstellingen van de Europese wetgever, oordeelde dat bij beëindiging een agent goodwillvergoeding kan vorderen voor klanten die eerder al als klant bij de hoofdonderneming waren geregistreerd. Met andere woorden: onder bepaalde omstandigheden kunnen bestaande klanten 'nieuwe klanten' zijn binnen de context van een complex handelsagentuurschema en kunnen daarom worden gebruikt om een hogere goodwillvergoeding bij beëindiging te berekenen (ECJ 7 april 2016, arrest in zaak C-315/14, ECLI:EU:C:2016:211 (Macron Duitsland)): "Klanten die door een handelsagent voor goederen zijn binnengebracht waarvan de verkoop door de hoofdonderneming aan hem is toevertrouwd, moeten worden beschouwd als nieuwe klanten in de zin van die bepaling, zelfs als de klanten al zaken deden met de hoofdonderneming ten aanzien van andere goederen, wanneer het noodzakelijk was voor de verkoop van het eerste goed door de agent om een bepaalde zakelijke relatie aan te gaan, wat ter beoordeling van de rechter staat." Commentaar Deze wettelijke ontwikkeling werkt in het voordeel van agenten indien en wanneer hun handelsagentuurovereenkomst ten einde komt. Deze agenten zullen een sterkere onderhandelingspositie hebben in de beëindigingsgesprekken. Afhankelijk van de omstandigheden kunnen zij wellicht aanspraak maken op hogere goodwillvergoedingen. Het Hof laat echter de hoofdondernemingen niet volledig in de kou staan. Het accepteert dat het voor een agent misschien makkelijker kan zijn om nieuwe goederen te verkopen aan bedrijven of particulieren die al zaken doen met de hoofdonderneming. Nationale rechtbanken wordt opgedragen rekening te houden met die bijzondere omstandigheid bij het beoordelen van de redelijkheid van goodwillvergoedingen (ECJ 7 april 2016, vonnis in zaak C-315/14, ECLI:EU:C:2016:211 (Macron Duitsland); cf. bij analogie het vonnis in zaak C-203/09, EU:.C:2010:647 ([Volvo Car Duitsland](http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=83561&pageIndex=0&doclang=NL&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=268963), paragraaf 44). Volgens het Nederlands recht zijn er een aantal beperkte uitzonderingen op de verplichting om een agent voor goodwill te vergoeden. Een hoofdonderneming kan zelfs de behoefte aan goodwillbetaling volledig vermijden (Artikel 7:442(4) BW). Daarnaast moet de agent de hoofdonderneming mededelen dat hij feitelijk goodwill-vergoeding wil ontvangen. De verjaringstermijn hiervoor is één (1) jaar na beëindiging van de handelsagentuurovereenkomst. Als de agent dit niet doet, loopt hij het risico het recht op goodwill te verliezen (Artikel 7:442(3) BW). Bekijk ook onze andere bijdragen over het beëindigen van agentschappen onder Nederlands recht - Rechten & verplichtingen van de handelsagent - Rechten & verplichtingen van de hoofdonderneming - Hoe beëindig je op de beste manier commerciële agentschapsovereenkomsten? - Schadevergoeding naast goodwill - Goodwill claimen voor bestaande klanten Heeft u vragen? Neem dan contact op met Adriaan Buyserd, een van onze gespecialiseerde agenten in Nederland ([LinkedIn](https://www.linkedin.com/in/adriaan-buyserd-32a23713)).