Dit is de eerste blog van onze serie en gaat over een zogenaamde dead-lock: een situatie waarin de besluitvorming binnen de onderneming geblokkeerd raakt.
Vaak zien wij dat er geen besluitvorming meer mogelijk is binnen een onderneming omdat er telkens evenveel stemmen voor als tegen een voorstel zijn. Dit speelt bijvoorbeeld bij een zogenaamde 50/50 situatie waarin er twee aandeelhouders (oprichters) zijn die evenveel aandelen houden. Soms zijn de twee aandeelhouders ook allebei bestuurder. In dat laatste geval bestaat er niet alleen een dead-lock op het niveau van de algemene vergadering, maar ook binnen het bestuur van de onderneming. Het spreekt voor zich dat een dergelijke situatie desastreuze gevolgen kan hebben voor de onderneming. De besluitvorming ligt lam en de onderneming kan zo niet verder.
Hoe ontstaat zo’n dead-lock situatie? De twee aandeelhouders en bestuurder startten destijds als oprichters vol goede moed hun gezamenlijke onderneming. Op basis van gelijkwaardigheid, en dus allebei evenveel aandelen en allebei in het bestuur. En vaak ook zonder goede afspraken onderling. Zo ontbreekt vaak een aandeelhoudersovereenkomst. In de loop der jaren ontstaat er frictie tussen hun twee. Verschil van inzicht over ieders bijdrage aan de onderneming, over de strategie en de visie van de onderneming. De een wil consolideren en is tevreden met hoe het gaat, de ander wil groeien en de onderneming uitbouwen. Of de een blijkt minder geschikt te zijn voor een rol als manager, de andere is dat wel en voelt zich gesteund door het personeel. Niet zelden worden meningsverschillen zichtbaar en merkbaar uitgevochten binnen de onderneming, ten overstaan van haar personeel en soms zelfs voor de ogen van haar klanten en toeleveranciers.
Zou er een goed functionerende raad van commissarissen zijn ingesteld bij de onderneming, dan zou die uitkomst kunnen bieden. Een raad van commissarissen zou invloed kunnen uitoefenen op beide bestuurders/aandeelhouders en een bemiddelende rol kunnen spelen om de impasse te doorbreken. Een raad van commissarissen kan ook onder omstandigheden besluiten één of meer bestuurders te schorsen om zo de dead-lock op het bestuursniveau te doorbreken. Niet zelden ontbreekt echter een raad van commissarissen en kan die dus geen uitkomst bieden. Zo lang niet één van de aandeelhouders of bestuurders zich misdraagt, is er geen mogelijkheid om naar de rechter te stappen teneinde deze aandeelhouder te dwingen zijn aandelen te verkopen dan wel te dwingen de aandelen van de andere aandeelhouder over te nemen.
Wat dan wel te doen? Als de dead-lock aanhoudt kunnen de aandeelhouders naar de Ondernemingskamer stappen. De Ondernemingskamer is een rechtbank die in dit soort geschillen is gespecialiseerd en onderdeel uitmaakt van het Gerechtshof in Amsterdam. Een langdurige dead-lock kwalificeert vaak als een impasse en dat kwalificeert weer als wanbeleid. Wanbeleid is een voldoende reden voor de Ondernemingskamer om in te grijpen. Zo kan de Ondernemingskamer bestuurders op verzoek schorsen, nieuwe (tijdelijke) bestuurders benoemen, (een deel van de) aandelen onder bewind van een derde (functionaris) stellen die ook het stemrecht kan uitoefenen op de aandelen en/of iemand aanwijzen die als bemiddelaar (al dan niet als commissaris) kan trachten een regeling te treffen tussen de aandeelhouders.
Een andere optie is mediation. Bij mediation zal een onafhankelijke en neutrale derde (de mediator) de onderhandelingen tussen partijen begeleiden teneinde partijen weer met in gesprek te laten komen zodat ze uiteindelijk zelf het geschil kunnen oplossen. Helaas is een dergelijk geschil vaak dusdanig geëscaleerd dat mediation geen soelaas biedt.
Doorgaans is de enige duurzame oplossing in een dergelijk geschil dat de ene aandeelhouder de andere aandeelhouder uitkoopt en alleen verder gaat met de onderneming of dat de onderneming wordt gesplitst en ieder van de aandeelhouders zelfstandig een deel van het bedrijf voortzet. Zo’n traject vereist de juiste professionele begeleiding en geduld. Niet zelden vinden er algemene vergaderingen plaats waarin op het scherpst van de snede wordt gestreden. En vrijwel altijd ontstaat er een discussie over de waardering van de onderneming en dus de koopprijs van de aandelen.
Tot slot. Geschillen waarbij een dead-lock speelt zijn niet de eenvoudigste om op te lossen. Vaak is een combinatie van bovenstaande oplossingen nodig.